شامگاه چهارشنبه، ساکنان مناطق شمالی چین، از جمله پکن، شاهد جلوه‌ای خیره‌کننده و کم‌سابقه از پدیده شفق قطبی بودند. نورهای صورتی و سبز رنگ، به مدت تقریبی ۲۰ دقیقه آسمان شب را روشن کرده و منظره‌ای فراموش‌نشدنی را برای میلیون‌ها نفر به ارمغان آوردند. این رویداد آسمانی نادر، حاصل اوج‌گیری یک طوفان مغناطیسی قدرتمند زمین بود که همزمان با دوره فعالیت بالای خورشیدی رخ داد.
شفق قطبی در چین؛ پدیده نادر آسمان پکن
رویت پدیده شفق قطبی (Aurora Borealis) معمولاً مختص مناطق نزدیک به قطب‌های زمین است، جایی که خطوط میدان مغناطیسی زمین به سمت جو خم می‌شوند. با این حال، چهارشنبه گذشته، شهروندان در عرض‌های جغرافیایی نسبتاً پایین‌تر مانند پکن و سایر نقاط شمال چین، شانس تماشای این پدیده آسمانی بی‌نظیر را پیدا کردند. رنگ‌های غالب صورتی و سبز، که نتیجه برخورد ذرات باردار خورشیدی با اکسیژن و نیتروژن در ارتفاعات مختلف جو زمین هستند، به وضوح قابل مشاهده بود و بسیاری از ناظران را به حیرت واداشت. این رخداد، با توجه به موقعیت جغرافیایی چین، به عنوان یک پدیده نادر و چشمگیر در محافل علمی و عمومی مورد توجه قرار گرفته است.
طوفان‌های خورشیدی و رقص نور شفق قطبی
شفق قطبی نتیجه تعامل ذرات باردار پرانرژی خورشید (پلاسمای خورشیدی) با میدان مغناطیسی و اتمسفر زمین است. زمانی که خورشید در اوج چرخه فعالیت ۱۱ ساله‌اش قرار دارد، پدیده‌هایی مانند شراره‌های خورشیدی و فوران‌های جرم تاج خورشیدی (CME) افزایش می‌یابد. این فوران‌ها می‌توانند منجر به طوفان‌های ژئومغناطیسی قدرتمندی شوند. در طول یک طوفان مغناطیسی شدید، ذرات باردار با سرعت بالا به سمت زمین حرکت کرده و با میدان مغناطیسی زمین برخورد می‌کنند. این برخورد باعث می‌شود ذرات به سمت قطب‌ها هدایت شده و با اتم‌های گاز در جو فوقانی زمین (یونوسفر) تعامل کنند، که نتیجه آن انتشار نور و ایجاد شفق قطبی درخشان است. شدت این طوفان‌ها تعیین‌کننده میزان گستردگی شفق‌ها و دیده شدن آن‌ها در عرض‌های جغرافیایی پایین‌تر است.
چرا شفق قطبی در عرض‌های جغرافیایی پایین‌تر دیده می‌شود؟
دیده‌شدن شفق قطبی در مناطقی مانند چین، که دور از دوایر قطبی قرار دارند، حاکی از شدت فوق‌العاده طوفان خورشیدی اخیر است. در چنین شرایطی، میدان مغناطیسی زمین به حدی تحت فشار قرار می‌گیرد که این نمایش‌های نوری تا عرض‌های جغرافیایی پایین‌تر نیز گسترش می‌یابند. دو عامل اصلی در این رویداد نادر دخیل هستند:
شدت بالای طوفان مغناطیسی: هرچه طوفان خورشیدی قوی‌تر باشد، انرژی بیشتری به ذرات منتقل شده و نفوذ آن‌ها به میدان مغناطیسی زمین عمیق‌تر می‌شود.
جهت‌گیری میدان مغناطیسی زمین: جهت‌گیری خاص میدان مغناطیسی بین‌سیاره‌ای (IMF) در زمان رسیدن طوفان به زمین نیز می‌تواند در هدایت ذرات به سمت عرض‌های جغرافیایی پایین‌تر نقش داشته باشد. این هم‌راستایی فاکتورهای فضایی، شرایط را برای رویت شفق قطبی در مناطق غیرمعمول فراهم می‌سازد.
رویت شفق قطبی در چین؛ فرصتی برای مطالعه پدیده‌های فضایی
رویت پدیده شفق قطبی در مناطقی با عرض جغرافیایی پایین‌تر، فرصتی بی‌نظیر برای دانشمندان و محققان فراهم می‌آورد تا به مطالعه دقیق‌تر تاثیرات فعالیت‌های خورشیدی بر میدان مغناطیسی و جو زمین بپردازند. این مشاهدات به بهبود مدل‌های پیش‌بینی آب‌وهوای فضایی کمک می‌کند، که برای حفظ زیرساخت‌های حیاتی مانند شبکه‌های برق، ماهواره‌ها و ارتباطات رادیویی اهمیت بسزایی دارد. تاریخچه نشان می‌دهد که هرچند رویت شفق قطبی در چین کمیاب است، اما در دوره‌های اوج فعالیت‌های خورشیدی، این پدیده مشاهده شده و به ابزاری مهم برای درک بهتر دینامیک خورشید-زمین تبدیل می‌شود.
این رخداد نادر نه تنها لحظات شگفت‌انگیزی را برای شهروندان چینی رقم زد، بلکه بار دیگر اهمیت درک و نظارت بر پدیده‌های فضایی و تاثیرات آن‌ها بر کره زمین را یادآوری کرد و بر جذابیت علم نجوم و فیزیک خورشیدی افزود.
مطالب مرتبط
- بحران نهاده‌های دامی؛ چالش اصلی گرانی مرغ، گوشت و تخم مرغ در بازار ایران است
- دیدار تاریخی ترامپ و ولیعهد عربستان در کاخ سفید؛ آغاز فصلی نوین در روابط دوجانبه
- تونل اقلید در انتظار ایمن سازی؛ هشدارها درباره خطرات جانی محور حیاتی فارس جدی گرفته شود
- مدیریت بحران آب تهران: تعدیل فشار راهکاری موقت برای مقابله با خشکسالی بی‌سابقه پایتخت